Om de zorg beter af te stemmen op gezinnen met meervoudige en complexe problematiek werd onderzocht of het mogelijk is subgroepen te onderscheiden. Dat leverde twee typen gezinnen op. Ze verschillen met name in zwaarte van problematiek, waaronder een licht verstandelijke beperking (LVB).
Het is niet eenvoudig gezinnen met meervoudige en complexe problematiek de juiste hulp te bieden. Deze gezinnen hebben immers meerdere chronische problemen op verschillende levensterreinen, zoals financiën, gezondheid en opvoeding. Het Expertisecentrum Gezinnen met Meervoudige en Complexe Problemen schatte in 2022 het aantal gezinnen waarin dit voorkomt op 35.000 tot 116.000. Vooral gezinnen waarvan één of meer ouders een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben, zijn kwetsbaar. Mensen met een LVB hebben vaker mentale en fysieke gezondheidsproblemen en sociaal-maatschappelijke problemen (Zijlstra et al., 2023).
Een van de redenen dat de hulpverlening aan deze gezinnen vaak moeizaam verloopt, is de manier waarop de zorg in Nederland is georganiseerd. Vaak krijgen de gezinnen te maken met gefragmenteerde, ‘gestapelde’ zorg: verschillende trajecten tegelijk of na elkaar die slecht op elkaar zijn afgestemd. De ouders zijn bovendien vaak moeilijk bereikbaar voor hulpverleners. Sommigen mijden hulpverlening, anderen vragen juist veel hulp, maar vinden het moeilijk een hulpvraag te formuleren (Steketee & Spierings, 2012). Weerstand tegenover jeugdzorgprofessionals door negatieve ervaringen in het verleden met gestapelde zorg kan het opbouwen van een goede werkrelatie verder bemoeilijken.
Een integrale zorgbenadering is voor gezinnen met meervoudige en complexe problematiek dan ook essentieel. Hierbij werken professionals vanuit verschillende disciplines en expertises samen en leveren coherente, continue en gecoördineerde zorg. Integrale zorg varieert in intensiteit, maar vereist altijd samenwerking op professioneel en klinisch vlak en qua organisatie (Nooteboom e.a., 2021).
Typologie van gezinnen
De verschillende behoeften van de gezinnen en hun vaak moeizame hulpverleningsgeschiedenis maken het noodzakelijk om de integrale zorgbenadering af te stemmen op het gezin als geheel én op ieder gezinslid afzonderlijk. Dit maatwerk vraagt veel van hulpverleners en organisaties. Om tijdig passende zorg te kunnen bieden aan gezinnen die bij integraal specialistische teams worden aangemeld, moeten organisaties zicht hebben op het aantal hulpverleners dat nodig is, de achtergrond van hulpverleners en de benodigde expertise. Meer kennis over de typologie van gezinnen met meervoudige en complexe problematiek kan hieraan bijdragen. Op basis van het soort problematiek kunnen vervolgens verschillende typen ‘zorgpaden’ worden ontwikkeld.
Hoewel weinig bekend is over de typologie van gezinnen met meervoudige en complexe problematiek vonden Bodden en Dekovic (2016) in een groep van 85 gezinnen drie typen gezinnen die van elkaar verschilden in aard van de ervaren problematiek: (1) gezinnen met voornamelijk sociaal-maatschappelijke problemen, (2) gezinnen met voornamelijk kind-problematiek, en (3) gezinnen met problemen op het niveau van het kind, de
