Om ‘integraal’ te werken zijn volgens professionals zoveel competenties nodig dat het vrijwel onhaalbaar lijkt: flexibiliteit, helikopterblik, ‘meta-denken’. Toch hoeft niet iedereen alles te kunnen. Als een team maar gezamenlijk over de juiste competenties beschikt. En: je leert het door te doen.
Integraal werken is niet meer weg te denken uit de hulpverlening. Deze relatief nieuwe manier van werken betekent: passende zorg, samenhangend gericht op alle domeinen waar problemen zijn. Zeker in gezinnen waar meerdere gezinsleden ingewikkelde problemen hebben op verschillende levensgebieden, is het van belang. Denk hierbij aan psychische klachten, verslaving, een verstandelijke beperking, gezondheidsproblemen en schulden. Veel van de Nederlandse kinderen die jaarlijks jeugdhulp ontvangen – ruim 400.000 in totaal – groeien op in gezinnen met dergelijke complexe, meervoudige problematiek.
Maar hoe logisch het ook klinkt, dat samenhangende zorg bieden, in de praktijk blijkt dat professionals vaak meer naast elkaar werken aan het oplossen van afzonderlijke problemen, in plaats van gezamenlijk naar het geheel te kijken (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, 2021). Professionals in integrale teams zijn vaak zoveel tijd (en aandacht) kwijt aan het organiseren van de onderlinge samenwerking dat ze nauwelijks toekomen aan het centraal stellen van de cliënt (Van der Sanden e.a., 2017). Bovendien blijkt het in de praktijk knap ingewikkeld om triage toe te passen, tot gezamenlijke besluitvorming te komen en adequaat te verwijzen (Nooteboom, 2021). Soms komt dit doordat de juiste randvoorwaarden ontbreken, zoals de beschikbaarheid van zorg vanwege de wachtlijsten. Vaak heeft het echter ook te maken met de competenties van de professionals op het gebied van integraal werken.
In Nederland worden professionals op basis van hun beroepsprofiel volgens verschillende competentiemodellen opgeleid. BIG-geregistreerde professionals worden opgeleid vanuit het CanMEDSmodel (Frank, 2005) en jeugd- en gezinsprofessionals vanuit Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ).
Het is de vraag of professionals met competenties afgeleid uit deze twee modellen voldoende zijn toegerust op het gezamenlijk vormgeven van de zorg. Het lastige is dat tot op heden weinig bekend is over de competenties die nodig zijn bij integraal werken, zoals dat op dit moment in Nederland gebeurt. Daardoor is het ook niet mogelijk om mensen specifiek op te leiden voor of te trainen in het bieden van integrale hulpverlening.
Ons onderzoek zicht zich op de vraag welke competenties volgens professionals in integrale teams nodig zijn voor hun werk met gezinnen met complexe en meervoudige problematiek. In een eerdere pilotstudie werd gebruikgemaakt van een
