In Nederland wonen ruim 22.500 kinderen in een pleeggezin (Pleegzorg Nederland, 2015). In ruim 60 procent van de plaatsingen kan het kind niet terug naar huis en is het de bedoeling dat het kind in het pleeggezin wordt opgevoed tot het volwassen is (pleegzorg als ‘opvoedvariant’). Desalniettemin blijkt dat ruim een derde van de plaatsingen onbedoeld vroegtijdig wordt afgebroken (Van Rooij e.a., 2015). Een belangrijke voorspeller hierbij blijken gedragsproblemen van het pleegkind te zijn die leiden tot conflicten met de pleegouders. Meestal is daarbij sprake van een samenhang van genetische factoren, temperament en intelligentie van het kind. Het kind is vaak getraumatiseerd, vertoont hechtingsproblemen of kampt met loyaliteitsconflicten (Van den Bergh & Weterings, 2010).
Deze problemen zijn niet zomaar op te lossen. Pleegouders staan voor een intensieve taak en houden het niet altijd vol. De druk neemt vooral toe als er meer dingen tegelijk spelen die stress geven. Als een plaatsing uiteindelijk wordt afgebroken, heeft dat voor alle partijen vaak grote negatieve gevolgen. Het kind zelf ondervindt uiteraard de meeste schade. De kans wordt daardoor namelijk groter dat ook volgende plaatsingen mislukken en dat heeft een negatieve invloed op de ontwikkelingskansen van dat kind. Hoe meer plaatsingen pleegkinderen meemaken, hoe ernstiger de gevolgen voor hun ontwikkeling (meer emotionele- en gedragsproblemen, meer moeite in het aangaan van hechte relaties, meer problemen en uitval op school, meer aanrakingen met justitie et cetera.). Tot in de volwassenheid zijn deze negatieve effecten merkbaar. De vraag is dus: hoe kunnen we pleegouders effectief ondersteunen in het omgaan met ernstig probleemgedrag van hun pleegkind?
Afbreukrisico’s
De afgelopen jaren heeft de Universiteit van Amsterdam samen met pleegzorgorganisaties De Rading, Juzt en Jeugdhulp Friesland onderzoek gedaan naar de mogelijke mechanismen die voortijdig afgebroken pleegzorgplaatsingen voorspellen en de vraag hoe we de risico’s op deze afbreuk kunnen verkleinen.
In dit artikel bespreken en bediscussiëren we de resultaten van het onderzoek naar de effectiviteit van de opvoedinterventie Parent Management Training Oregon (PMTO) voor pleegouders met pleegkinderen met ernstige gedragsproblemen. Juist voor deze groep gaan we ervan uit dat het risico op afbreuk van de plaatsing verhoogd is. Aan de hand van een casus (gedeeltelijk gefingeerd) illustreren we hoe in de pleegzorg risico’s als een complex spel van factoren op elkaar kunnen inwerken.
Box 1: De casus van Sven (1)
Sven is 9 jaar en woont sinds twee jaar bij zijn pleegouders Rob en
