Klinisch pedagoog Peter Vermeulen is een internationale autoriteit op het gebied van autisme. Hij schreef er tal van boeken over, geeft lezingen en trainingen en staat bekend om zijn heldere manier van uitleggen. Ook nu probeert hij moeilijke kost toegankelijk te maken, al waarschuwt hij dat zijn boek niet bedoeld is voor mensen die ‘kant-en-klare autismerecepten’ of ‘hippe oneliners’ over autisme willen.

De theorie van het voorspellende brein biedt een andere kijk op hoe onze hersenen informatie verwerken. Lang zijn we er vanuit gegaan dat informatieverwerking begint met het binnenkrijgen van een prikkel uit de buitenwereld, de hersenen die prikkel verwerken en dan met een reactie komen. De laatste twintig jaar geven wetenschappers aan dat het brein niet reageert, maar voorspelt. Natuurlijk hebben we zintuigen nodig die ons input geven, maar al vóór de hersenen prikkels oppakken, zijn ze bezig te voorspellen wat de input van de zintuigen zal zijn. Wanneer de voorspelling juist blijkt, doen ze niets, omdat het model van de wereld klopt. Klopt de voorspelling niet, dan gaan ze aan de slag om het model aan te passen. De zintuigen kan je zien als leermeesters van ons brein, maar het brein beslist wat het wil leren. En dat hangt af van de context.

We moeten dan ook anders moeten gaan denken over autisme, vindt Vermeulen. We weten van mensen met autisme dat ze de wereld vaak gedetailleerd waarnemen, zonder de context mee te nemen. Bij iedere verandering van een detail zal in het brein het bericht verschijnen dat sprake is van een voorspellingsfout. En dus gaan de hersenen steeds weer aan de slag om een ander model van de wereld te maken. Een brein dat minder let op details, maar de wereld begrijpt vanuit zijn context zal veel minder vaak een voorspellingsfout signaleren, omdat de dingen die worden waargenomen op elkaar lijken, ook al verschillen ze in detail.

Vermeulens grootste vernieuwende inzicht is dat ‘prikkelarm’ helemaal niet zo autismevriendelijk is als we aanvankelijk dachten. Zitten alle kinderen met autisme in de klas met een koptelefoon op, blijkt dat volgens Vermeulen helemaal niet zo wenselijk. Deze kinderen leren namelijk niets van het dragen van zo’n koptelefoon. Ze hebben minder last van prikkels, maar als je niet oppast, moet die koptelefoon steeds geluidsdichter worden, omdat er toch prikkels doorheen komen. We zien geregeld dat mensen die gewend zijn aan een koptelefoon bijna niet meer zonder kunnen. Nee, zegt Vermeulen tegen prikkelarm; maak de prikkels voorspelbaar en controleerbaar. In zijn boek staan leuke en leerzame voorbeelden hoe je dat doet, al had ik er graag meer gelezen. Ik ga ervan uit dat we er nog veel meer over gaan horen. (AE)